Հիշողություն

Ծիծեռնակը բույն էր շինում,
Ե՛վ շինում էր , և՛ երգում,
Ամեն մի շյուղ կպցնելիս՝
Առաջվա բույնն էր հիշում:
Մեկ անգամ էր նա բույն շինել
Եվ շատ անգամ կարկատել,
Բայց այս անգամ վերադարձին
Բույնն ավերակ էր գտել:
Այժմ նորից բույն էր շինում,
Ե՛վ շինում էր , և՛ երգում,
Ամեն մի շյուղ կպցնելիս՝
Առաջվա բույնն էր հիշում:
Նա հիշում էր անցած տարին
Իր սնուցած ձագերին,
Որոնց ճամփին հափշտակեց
Արյունարբու թշնամին:
Բայց նա կրկին բույն էր շինում,
Ե՛վ շինում էր , և՛ երգում,
Ամեն մի շյուղ կպցնելիս՝
Առաջվա բույնն էր հիշում:

Առաջադրանքներ

1. Կարդա՛ բանաստեղծությունը` դուրս գրելով ու բացատրելով անծանոթ բառերը:

Սնուցած-?

Արյունաբու-?

1. Ընդգծված բառերը փոխարինի’ր հոմանիշ բառերով, կարդա’ ու դիտարկումներ արա:

Շինում-պատրաստում, սարգում

Շյուղ-Ծղոտ, ծղոն, ծեղ, ծիղ, շիղ, ծիղ, մղեղ, մոեղ, մղմեղ, մղիկ, ունգ, մառ, խիւ, չոփ, ծղնոտ

Այժմ-հիմա

Շյուղ-Ծղոտ, ծղոն, ծեղ, ծիղ, շիղ, ծիղ, մղեղ, մոեղ, մղմեղ, մղիկ, ունգ, մառ, խիւ, չոփ, ծղնոտ

Սնուցած-ունեցած, մեծացրած

Հափշտակեց-վերձրեց
 Կրկին-մեկ հատել

1. Բանաստեղծության համար նոր վերնագիր հորինի՛ր։

<<Ծիծեռնակը>>

1. Ո՞վ է այս բանաստեղծության հերոսը:

Այս բանաստեղծության հերոսը ծիծեռնակն է։

1. Նկարագրի՛ր ծիծեռնակին:

Ծիծեռնակ-շինող, երգող

1. Մանրամասն բնութագրիր ծիծեռնակին` օգտվելով բանաստեղծության բնութագրումներից:

Ծիծեռնակը մայր էր ով աննդատ բույն էր շինու ու երգում և հիշում էր իր նախկին բույնը նա մայր էր ով ուներ ձագեր, բայց նրա ձագերին անցած տարի հափշտակել էր թշնամին։

1. Առանձնացրո’ւ քեզ ամենից դուր եկած հատվածը և վերլուծի’ր:

Նա հիշում էր անցած տարին
Իր սնուցած ձագերին,
Որոնց ճամփին հափշտակեց
Արյունարբու թշնամին:

1. Արձակ շարադրի’ր բանաստեղծությունը և վերլուծի’ր:

Ծիծեռնակը աննդատ բույն էր շինում երգելով ու հիշում իր նախկին բույնը, բայց այս անգամ վերադարձին բույնը քանդված էր գտել նա հիշում էր իր ձագերին ուոնց ճամփին հափշտակեց արյունաբու թշնամին, բայց նա չեր հուսահատվում ու նորից բույն էր շինում երգելով։

1. Ինչո՞ւ է բանաստեղծությունը այսպես վերնագրված:

Որովհետև ծիծեռնակը երբ բույն էր շինում երգելով ու ամենմի շյուղ կպցնելիս առաջվա բույն էր հիշում և հենց այդ պատճառով էլ բանաստեղծությունը կոչվում է <<Հիշողություն>>։

1. Ի՞նչ գիտես ծիծեռնակների մասին: Պատմի՛ր:

Ծիծեռնակները լինում են տարբեր տեսակներ։ Տեսակները մոտ 79 են։ Կան ծիծեռնակներ որոնց ապրելակերպը նման է մյուս ծիծեռնակներին։ Ծիծեռնակները ունենում են մկրատաձև պոչեր։ Նրանք սնվում են միջատներով։ Որսի ժամանակ որսում են՝ որդեր և բլոճներ։ Ծիծեռնակները տարածված են Եվրոպայում, Ասիայում, Իսրայելում, Աֆրիկայում։ Ծիծեռնակի թռճելով մարիկ կանխագուշակում են եղանակը։

Օրինակ՝ Եթե ծիծեռնակները բարձր են թռչում ուրեմն արևոտ օր է սպասվում, իսկ եթե ցածր են թռչում ուրեմն օրը անձրևոտ է լինելու։

1. Տեղեկատվական աղբյուրներից նյութեր հավաքիր ծիծեռնակների մասին:

1․

Ծիծեռնակները լինում են տարբեր տեսակներ։ Տեսակները մոտ 79 են։ Կան ծիծեռնակներ որոնց ապրելակերպը նման է մյուս ծիծեռնակներին։ Ծիծեռնակները ունենում են մկրատաձև պոչեր։ Նրանք սնվում են միջատներով։ Որսի ժամանակ որսում են՝ որդեր և բլոճներ։ Ծիծեռնակները տարածված են Եվրոպայում, Ասիայում, Իսրայելում, Աֆրիկայում։ Ծիծեռնակի թռճելով մարիկ կանխագուշակում են եղանակը։

Օրինակ՝ Եթե ծիծեռնակները բարձր են թռչում ուրեմն արևոտ օր է սպասվում, իսկ եթե ցածր են թռչում ուրեմն օրը անձրևոտ է լինելու։

Տները կառուցում են տարբեր ճյուղերից և իրենց թուքով ճյուղերը իրար ամրացնում։

Քաղաքային ծիծեռնակների բույնը լինում է կլոր, իսկ գյուղական ծիծեռնակներինը բաժականաման։

Ձմռանը նրանք թռչում են տաք երկրներ և երբ մեզ մոտ եղանակը տաքանում է նրանք վերադառնում են։ Հիմնականում գալիս են ապրիլին, մայիսին կամ հունիսին։ Մայիսից մինչև հունիս ձագեր են հանում։ Նրանք հանում են 4-6 ձագ և բույն շինում 1000 – 5000 հատ։

Ծիծեռնակները համեմատաբար մյուս թռչունների նրանք ավելի հաճախ են իջնում գետնին։

2․

Ծիծեռնակներ, ճնճղուկանմանների կարգի թռչունների ընտանիք։ Հայտնի 179, Հայաստանում՝ 5 տեսակ՝ գյուղական ծիծեռնակ, քաղաքային ծիծեռնակ, առափնյա ծիծեռնակ, ժայռային ծիծեռնակ, շիկագոտի ծիծեռնակ։ Ինքնատիպ կառուցվածքով թռչուններ են։ Կտուցը թույլ է, հիմքում լայն, բերանի բացվածքը՝ մեծ, թևերը՝ նեղ, երկար, պոչը՝ մկրատաձև, ոտքերն ու մատները՝ թույլ զարգացած։

Բոլոր տեսակի այդպիսի թռչունները ապրում են Եվրոպայում, Ասիայում, ինչպես նաև Հյուսիսային Ամերիկայում և Հարավային Ամերիկայում։

3․

• Գոյություն ունի ծիծեռնակի 79 տեսակ։
• Ծիծեռնակները տարածված են Եվրոպայում, Ասիայում, Իսրայելում, Աֆրիկայում։
• Ծիծեռնակները ունենում են մկրատաձև պոչեր։
• Նրանք սնվում են միջատներով։ Որսի ժամանակ որսում են՝ որդեր և բլոճներ։
• Բները կառուցում են տարբեր ճյուղերից և իրենց թուքով ճյուղերը իրար ամրացնում։
• Քաղաքային ծիծեռնակների բույնը լինում է կլոր, իսկ գյուղական ծիծեռնակներինը բաժականաման։
• Ծիծեռնակները համեմատաբար մյուս թռչունների նրանք ավելի հաճախ են իջնում գետնին։
• Ծիծեռնակի թռչելով մարդիկ կանխագուշակում են եղանակը։ Օրինակ՝ Եթե ծիծեռնակները բարձր են թռչում, ուրեմն արևոտ օր է սպասվում, իսկ եթե ցածր են թռչում, ուրեմն օրը անձրևոտ է լինելու։
• Ձմռանը նրանք թռչում են տաք երկրներ և երբ մեզ մոտ եղանակը տաքանում է նրանք վերադառնում են։ Հիմնականում գալիս են ապրիլին, մայիսին կամ հունիսին։
• Մայիսից մինչև հունիս ձագեր են հանում։ Նրանք հանում են 4-6 ձագ և բույն շինում 1000 – 5000 հատ։
• Հայաստանում հայտնի են ծիծեռնակների   5 տեսակ՝
• գյուղական ծիծեռնակ,
• քաղաքային ծիծեռնակ,
• առափնյա ծիծեռնակ,
• ժայռային ծիծեռնակ,
• շիկագոտի ծիծեռնակ։
• Ինքնատիպ կառուցվածքով թռչուններ են։ Կտուցը թույլ է, հիմքում լայն, բերանի բացվածքը՝ մեծ, թևերը՝ նեղ, երկար, պոչը՝ մկրատաձև, ոտքերն ու մատները՝ թույլ զարգացած։
• Գյուղական ծիծեռնակի մարմնի վերին մասը սև է՝ կապտավուն փայլով, թևերի ու պոչի փայլը ավելի թույլ է, ճակատը, կզակը և կոկորդը մուգ շիկաշագանակագույն են, որովայնը, մարմնի կողային հատվածները, թևերի ստորին մակերեսը՝ սպիտակ կամ շիկավուն։ Պոչի վրա կան սպիտակ բծեր։
• Ծիծեռնակները  վերադառնում են մարտ-ապրիլ ամիսներին։ Բույնը ափսեանման է, սարքում է ցեխից և ամրացնում ժայռերին, շենքերի պատերին, տանիքների անկյուններում, քիվերին և կամուրջների տակ։ Մայիս-հունիս ամիսներին դնում է 4-6 սպիտակ, կարմրագորշ պտերով ձվեր։
• Սնվում է հիմնականում միջատներով, որոնց որսում է թռիչքի ընթացքում։
• Գերադասում է բնադրվել մարդու հարևանությամբ՝ գյուղերում, ավաններում և քաղաքներում։ Թռիչքը սահուն է՝ թևերի արագ թափահարումով։

4․

Ծիծեռնակները պատակնում են ճնճղուկանմանների ընտանիք։Ողջ աշխարհումմ մասնավորապես Եվրասիայում, Ամերիկայում և Աֆրիկայում, հայտնի է ծիծեռնակների 179 տեսակ, սակայն Հայաստանում հանդիպում են միայն հինգը՝ գյուղական ծիծեռնակը, քաղաքայինը, առափնյա ծիծեռնակը, ժայռայինը և շիկագոտի ծիծեռնակը։

Ծիծեռնակների կտուցը թույլ է, բայց լայն, բերանի բացվածքը մեծ է, թևերը՝ նեղ ու երկար, դե իսկ պոչը՝ մկրատաձև։ Այս թռչունների ոտքերն ու մատները նույնպես թույլ են զարգացած։

Ծիծեռնակը սնվում է միջատներով։

Քաղաքային ծիծեռնակների բույնը կլոր է, իսկ գյուղական ծիծեռնակներինը՝ գավաթի նման։

Ձմռանն այս թռչունները չվում են տաք երկրներ։ Հայաստան վերադառնում են ապրիլին, մայիսին կամ հունիսին։ Այդ ժամանակահատվածում նրանք նաև ձագեր են ունենում՝ չորսից վեց։

Ծիծեռնակները, ի տարբերություն մյուս թռչունների, ավելի հաճախ ավելի հաճախ են իջնում գետնին, իսկ երբ ցածր են թռչում, նշանակում է՝ անձրևելու է։

5․

Ծիծեռնակներն ունենում են շատ տեսականեր, մոտ 79 տեսակ, բայց բոլոր տեսակի ծիծեռնակներին հնարավոր չէ տեսնել: Ծիծեռնակի տարբեր տեսակներն նույն ապրելակերպն ունեն: Նրանց ասում են ավետաբեր թռչուններ: Նրանք ունեն մկրատաձև պոչիկներ: Նրանք սնվում են տարբեր միջատներով: Ծիծեռնակները տարածված են Եվրոպայում, Ասիայում, Իսրայելում, Աֆրիկայում:

Ծիծեռնակների թռիչքի ժամանակ վերևից նայողներին թվում, որ նրանք հենց այդպես խաղալով, երգելով, թչում են, բայց նրանք ուղղակի չեն թռչում, նրանք թչում են, որ որդեր, բլոճներ որսան: Եթե ծիծեռնակը բարձր է թռչում, ուրեմն արևոտ եղանակ է լինելու, իսկ եթե ցածր է թռչում, ուրեմն անձրև է գալու: Նրանք իրենց բները այնպիսի տեղ են հյուսում, որ հեշտ թռչեն քարափներում, կտուրներում և այլն:

Տները կառուցում են տարբեր ճյուղերից և իրենց թուքով ամրացնում են այդ ճյուղերը: Քաղաքային ծիծեռնակների բները լինում են կլոր, իսկ գյուղական ծիծեռնակներինը՝ բաժականաման: Ձմռանը նրանք թռչում են տաք երկրներ, իսկ մենք սպասում ենք, որ նրանք գան: Նրանք շատ երգեր են երգում և նվիրում մարդկանց: Ծիծեռնակները գալիս են ապրիլին, մայիսին կամ հունիսին: Մայիսից մինչ հունիս հանում են 4-6 ձագ: Նրանք շինում են 1000-5000 բույն: Քաղաքային ծիծեռնակներին հաճախ կարելի է տեսնել մեծ և փոքր խմբերով էլեկտալարերին նստած: Ծիծեռնակները թռչունների մյուս տեսակների համեմատ ավելի հաճախ են իջնում գետնին:

6․

Գյուղական ծիծեռնակը փոքրիկ, կապտամոխրագույն մեջքով, վառնարնջագույն կոկորդով, սպիտակ կուրծքով և մկրատաձև պոչովթռչուն է: Թռիչքում` երկնքի ֆոնի վրա, նա ամբողջովին սև է երևում:Բայց ամեն դեպքում, նրան շատ հեշտ է ճանաչել մկրատաձև պոչիցև թեթև, սահուն թռիչքից:
Նրանց շատ հաճախ կարելի է տեսնել էլեկտրական լարերի վրանստած: Ամռանը նրանց հաճելի ծլվլոցը յուրահատուկ զարթուցիչիդեր է կատարում:
Աֆրիկայից նրանք վերադառնում են Եվրոպական տարածաշրջան,որպեսզի բույն հյուսեն, ձու դնեն ու ձագ հանեն:
Հայաստան ծիծեռնակները վերադառնում են հիմնականում ապրիլիսկզբին, իսկ չվում են սեպտեմբերի կեսերին:

Գյուղական ծիծեռնակի մարմնի վերին մասը սև է՝ կապտավուն փայլով, թևերի ու պոչի փայլը ավելի թույլ է, ճակատը, կզակը և կոկորդը մուգ շիկաշագանակագույն են, որովայնը, մարմնի կողային հատվածները, թևերի ստորին մակերեսը՝ սպիտակ կամ շիկավուն։ Պոչի վրա կան սպիտակ բծեր։ Քաշը՝ 14-22, 5 գ, թևի երկարությունը՝ 105-130 մմ։

Ծիծեռնակներ (լատ.՝ Hirundidae), ճնճղուկանմանների կարգի թռչունների ընտանիք։ Հայտնի 179, Հայաստանում՝ 5 տեսակ՝ գյուղական ծիծեռնակ, քաղաքային ծիծեռնակ, առափնյա ծիծեռնակ, ժայռային ծիծեռնակ, շիկագոտի ծիծեռնակ։ Ինքնատիպ կառուցվածքով թռչուններ են։ Կտուցը թույլ է, հիմքում լայն, բերանի բացվածքը՝ մեծ, թևերը՝ նեղ, երկար, պոչը՝ մկրատաձև, ոտքերն ու մատները՝ թույլ զարգացած։
Բոլոր տեսակի այդպիսի թռչունները ապրում են Եվրոպայում, Ասիայում, Աֆրիկայում, ինչպես նաև Հյուսիսային Ամերիկայում և Հարավային Ամերիկայում։
Տարածված է Իռլանդիայից և Պիրենեյան թերակղզուց մինչև Հիմալայներ, Աֆրիկայում, Եգիպտոսում, Հյուսիսային Ամերիկայում, Ռուսաստանի հյուսիսում, Պեչորայի միջին հոսանքներում, Ենիսեյի, Լենայի ափերին, Յակուտիայում, Կամչատկայում, Կուրիլյան կղզիներում, Հարավային Կովկասում։[1]

Գարնանը վերադառնում է մարտ-ապրիլ ամիսներին։ Բույնը ափսեանման է, սարքում է ցեխից և ամրացնում ժայռերին, շենքերի պատերին, տանիքների անկյուններում, քիվերին և կամուրջների տակ։ Մայիս-հունիս ամիսներին դնում է 4-6 սպիտակ, կարմրագորշ պտերով ձվեր։

Ծիծեռնակներ (լատ.՝ Hirundidae), ճնճղուկանմանների կարգի թռչունների ընտանիք։ Հայտնի 179, Հայաստանում՝ 5 տեսակ՝ գյուղական ծիծեռնակ, քաղաքային ծիծեռնակ, առափնյա ծիծեռնակ, ժայռային ծիծեռնակ, շիկագոտի ծիծեռնակ։ Ինքնատիպ կառուցվածքով թռչուններ են։ Կտուցը թույլ է, հիմքում լայն, բերանի բացվածքը՝ մեծ, թևերը՝ նեղ, երկար, պոչը՝ մկրատաձև, ոտքերն ու մատները՝ թույլ զարգացած։
Բոլոր տեսակի այդպիսի թռչունները ապրում են Եվրոպայում, Ասիայում, Աֆրիկայում, ինչպես նաև Հյուսիսային Ամերիկայում և Հարավային Ամերիկայում

Տարածված է Իռլանդիայից և Պիրենեյան թերակղզուց մինչև Հիմալայներ, Աֆրիկայում, Եգիպտոսում, Հյուսիսային Ամերիկայում, Ռուսաստանի հյուսիսում, Պեչորայի միջին հոսանքներում, Ենիսեյի, Լենայի ափերին, Յակուտիայում, Կամչատկայում, Կուրիլյան կղզիներում, Հարավային Կովկասում։

1. Բանաստեղծության ծիծեռկանին  համեմատի՛ր Հ. Թումանյանի «Մայրը» պատմվածքի ծիծեռնակի հետ: Նշի’ր ընդհանրությունները և հիմնավորի՛ր պատասխաններդ:

Երկու բանաստեղծության մեջ էլ ծիծեռնակը բույն էր շինում, բայց մայր բանաստեղծության մեջ ծիծեռնակը իր բույնը շինում էր սրահի օճորքում, երկու բանաստեղծության մեջ էլ ծիծեռնակի ձագերը հափշտակում էին մեկի մեջ գող փիսոն էր հափշտակում միուսում էլ արյունաբու թշնամին։ Մայր բանաստեղծության մեջ ծիծեռնակը աշնանը գնում է իսկ գարնանը հետ գալիս ու ձու էր դնում ու նորից աշնանը գնում։ Նաև մայր բանաստեղծության մեջ ծիծեռնակը աննդատ կերակուր էր հայթայթում իր ձագուկների համար։ Մի խոսքով երկու բանաստեղծության մեջ ծիծեռնակը բարի էր ու հոգատար։